Waarom humanistiek filosofie nodig heeft

De Universiteit voor Humanistiek is een levensbeschouwelijke universiteit die zich laat inspireren door het humanistische gedachtegoed en zich richt op eigentijdse vragen over levensbeschouwing, zingeving en humanisering. De universiteit wil daarmee bijdragen aan een rechtvaardige en zorgzame samenleving waarin alle mensen een waardig en zinvol leven kunnen leiden. Het onderzoek en het onderwijs van de universiteit zijn ondergebracht in het brede NWO-domein van de Social Sciences and Humanities, een domein dat een grote variëteit aan disciplines uit verschillende wetenschapsculturen omvat. In dit artikel onderzoek ik wat de bijdrage van de sociale wetenschappen kan zijn aan het normatieve, door het humanisme geïnspireerde onderzoek van de Universiteit voor Humanistiek. Ik zal deze vraag beantwoorden door te focussen op een fundamenteel uitgangspunt van het humanistische zingevingskader, namelijk de mogelijkheid van het individu om zélf vorm te geven aan zijn wereld.
Ik start met een introductie van dit humanistische mensbeeld. Vervolgens ga ik in op de opvattingen over het individu in de empirische sociale wetenschappen en de meer filoso-fisch georiënteerde sociale wetenschappen, die respectievelijk ten grondslag liggen aan het wetenschappelijk-empirisch humanisme en het sociaal humanisme. Daarna beschrijf ik hoe de Duitse socioloog Ulrich Beck de vrijheid van het individu in de laatmoderne samenleving conceptualiseert vanuit een filosofisch georiënteerde kritisch theoretische benadering. Ik laat zien dat zijn analyses relevante zienswijzen opleveren voor humanistisch geïnspireerd onderzoek naar autonomie en zelfbepaling, maar dat ze voorbijgaan aan de morele dimensie die het humanistische mensbeeld impliceert. Ik concludeer dat ‘zuiver’ filosofische perspectieven noodzakelijk zijn om invulling te geven aan de in het humanisme veronderstelde (morele) ruimte van het individu om zijn leven zelf vorm te geven.