Abstract
Het idee dat de representatieve democratie reparatie verdient wordt breed gedragen. Actieve burgers, politici en ook ambtenaren tonen daarbij telkens opnieuw grote inventiviteit, denk aan de ‘G1000’ in België, de invoering (en afschaffing) van het raadgevend referendum in Nederland en het Franse Klimaat Beraad. Dat idee is echter niet van gisteren. Zoals Frank Hendriks stelt in zijn recente boek over democratische vernieuwing staat de huidige vernieuwingsgolf in een lange hervormingstraditie (Hendriks, 2023: p. xxvi). De bibliotheek over experimenten en meer geïnstitutionaliseerde democratische vernieuwingen dijt gestaag uit.
De hoop is telkens dat democratische vernieuwingen kunnen bijdragen aan het verbeteren van vertrouwen in instituties, het vertrouwen van burgers in zichzelf en elkaar, en aan het verhogen van draagvlak voor ingrijpende beslissingen. Als recente voorbeelden van maatschappelijke uitdagingen waar vernieuwingen misschien de oplossing voor zijn, gelden de laatste jaren de opkomst van populisme, de toenemende polarisatie en de klimaatverandering. We zien om ons heen dat de resultaten gemengd zijn, dat de pogingen om daar met meer of nieuwe inspraak iets aan te veranderen soms slagen en soms niet. Is het niet weer eens tijd voor tussentijdse lessen? Welke ontwerpfactoren zijn goed in beeld, en welke factoren zijn nog witte vlekken: we weten dat ze belangrijk zijn, maar we weten nog niet goed hoe we ze vorm moeten geven. Het was dus een welkome vraag van het wetenschappelijke platform Charge (gelieerd aan de politieke partij Volt), om literatuuronderzoek te doen naar “de recente ontwikkelingen op het gebied van democratische vernieuwing en hoe die van belang [kunnen] zijn voor burgers in Europa en in
Nederland?” (Charge onderzoeksvoorstel 2023).
In dit rapport leggen we eerst uit hoe we op die vraag ingingen en bespreken we daarna de bevindingen en de gaten in de literatuur. En passant slaan we een brug tussen het debat over democratische vernieuwing en het opkomende rechts-populisme in Europa. Daarna doen we enkele concrete aanbevelingen voor het opzetten van democratische vernieuwingen.
De hoop is telkens dat democratische vernieuwingen kunnen bijdragen aan het verbeteren van vertrouwen in instituties, het vertrouwen van burgers in zichzelf en elkaar, en aan het verhogen van draagvlak voor ingrijpende beslissingen. Als recente voorbeelden van maatschappelijke uitdagingen waar vernieuwingen misschien de oplossing voor zijn, gelden de laatste jaren de opkomst van populisme, de toenemende polarisatie en de klimaatverandering. We zien om ons heen dat de resultaten gemengd zijn, dat de pogingen om daar met meer of nieuwe inspraak iets aan te veranderen soms slagen en soms niet. Is het niet weer eens tijd voor tussentijdse lessen? Welke ontwerpfactoren zijn goed in beeld, en welke factoren zijn nog witte vlekken: we weten dat ze belangrijk zijn, maar we weten nog niet goed hoe we ze vorm moeten geven. Het was dus een welkome vraag van het wetenschappelijke platform Charge (gelieerd aan de politieke partij Volt), om literatuuronderzoek te doen naar “de recente ontwikkelingen op het gebied van democratische vernieuwing en hoe die van belang [kunnen] zijn voor burgers in Europa en in
Nederland?” (Charge onderzoeksvoorstel 2023).
In dit rapport leggen we eerst uit hoe we op die vraag ingingen en bespreken we daarna de bevindingen en de gaten in de literatuur. En passant slaan we een brug tussen het debat over democratische vernieuwing en het opkomende rechts-populisme in Europa. Daarna doen we enkele concrete aanbevelingen voor het opzetten van democratische vernieuwingen.
| Translated title of the contribution | White spots in democratic renewal: A literature review of the design of democratic renewals |
|---|---|
| Original language | Dutch |
| Commissioning body | Charge - wetenschappelijk platform Volt |
| Number of pages | 53 |
| Publication status | Published - 30 Apr 2024 |