Abstract
Dit is een kwalitatief en exploratief empirisch onderzoek naar de betekenis van 'Er Zijn' en rituelen voor vrijwilligers in hospices alsmede het verband tussen rituelen en ‘Er Zijn’. Aandacht voor ‘Er Zijn’ en rituelen in de zorg voor mensen in hun laatste levensfase is belangrijk. Deze praktijken geven ruimte voor spiritualiteit in de zorg. Zonder spiritualiteit, zo blijkt uit onderzoek kan er ook geen welzijn zijn op andere gebieden. Spiritualiteit wordt praktisch ingevuld met een beleving van presentie, met de zinervaring van ‘Er zijn’ en rituelen. Hoewel de zorg onder een grote druk staat om alles te meten, is juist spiritualiteit een aspect dat zich moeilijk hiertoe leent. Hierdoor dreigt de essentie van goede zorg verloren te gaan. Binnen een hospice proberen mensen de omgang met stervenden te verbeteren. Vrijwilligers spelen er een belangrijke rol. Uit het bovenstaande ontstond de volgende hoofdvraag: Wat is de betekenis van rituelen en ‘Er Zijn’ voor vrijwilligers in hospices? Voor dit onderzoek zijn twaalf diepte-interviews afgenomen met vrijwilligers uit zes verschillende hospices waarbij de beleving van rituelen en spiritualiteit centraal stond.Uit het empirische onderzoek blijkt dat de betekenis van 'Er zijn' voor vrijwilligers uiteen valt in enerzijds dienstbaar aanwezig zijn en anderzijds bewust aanwezig zijn. Bij dienstbaarheid is het belangrijk dat er wordt afgestemd met de ander, zodat er geheel kan worden aangesloten op wat de gast wil. Hierbij verplaatst men zich in de ander en is er een relatie van gelijkwaardigheid. Om dit te kunnen doen helpt het om bewust aanwezig te zijn. Dit betekent dat men aanwezig is in het moment en dat men kan luisteren naar wat er gebeurt in het eigen innerlijk. Tevens is er ruimte voor stilte, om geraakt te worden en mensen te raken. Het wordt moeilijk om ‘Er te zijn’ als er haast is.
Naar de rol van rituelen gevraagd, blijkt dat hun betekenis voor vrijwilligers vooral rond het levenseinde aanwezig is. Het aansteken van een kaars nadat iemand is gestorven, een uitgeleide en de laatste zorg werden doorgaans als rituelen ervaren. Deze rituelen zorgen ervoor dat de ‘heiligheid’ van het sterven wordt benadrukt, waarmee bedoeld wordt dat er wordt stilgestaan bij de persoon die net is overleden en dat er rust en verbondenheid ontstaat. Sommige respondenten zouden vaker rituelen willen zien, ook voordat iemand sterft. Dit zien we juist vooral gebeuren in het joodse hospice, waar, door het vieren van Sabbat en de spijswetten, tal van handelingen een ritueel karakter hebben.
Het verband tussen rituelen en ‘Er Zijn’ blijkt uit het feit dat in het ‘Er zijn’ rituele handelingen kunnen ontstaan. Er ontstaat ruimte voor herhaalde handelingen van aandacht en liefde die de ervaring oproepen van een ritueel. De ritualiseringen van handelingen zorgt voor een kader waardoor mensen dieper aanwezig kunnen zijn.
| Date of Award | 31 Jan 2022 |
|---|---|
| Original language | Dutch |
| Supervisor | Joanna Wojtkowiak (Supervisor) & Fernando Suárez Müller (Supervisor) |