Aanleiding: esthetisch perspectief van organisaties
Aanleiding voor dit onderzoek was nieuwsgierigheid naar een esthetisch perspectief van organisaties. Aandacht voor organisatie esthetica is relatief nieuw en wordt vanaf midden jaren 80 van de vorige eeuw geëxploreerd. Het is voornamelijk ontstaan als reactie op bezwaren tegen het overheersend rationele cognitieve paradigma dat organisatiestudies domineerde en uit overtuiging dat esthetische factoren zoals emoties, intuïtie, symbolen en de perceptie van zin een even belangrijke rol binnen organisaties hebben als cognitieve factoren.
Esthetische ervaring
Een regelmatig voorkomende misvatting is dat de esthetica - of leer van het schone - uitsluitend zou gaan over schoonheid in de zin van mooi. Hoewel we niet met zekerheid kunnen vaststellen wat schoonheid is, kan wel gesteld worden dat deze iets van doen heeft met kenmerken als: • harmonieus, in evenwicht, symmetrie, volmaakt, eenvoudig, zuiver, authentiek • spannend, avontuurlijk, nieuw, uitdagend, innovatief, discontinu, verrassend, vreemd, apart • elegantie, liefelijkheid en onschuld • resoluutheid, robuustheid, directheid van expressie.
In het humanisme opgevat als het centraal stellen van de mens wordt schoonheid gezien als een ervaring van een gebeurtenis, niet als een gegeven. Een esthetische ervaring wordt ingegeven door schoonheid, die we niet via de regels van de logica en het verstand kunnen bevatten. We raken vervuld met iets wat voorbij ons verstand gaat en wat we niet definitief onder woorden kunnen brengen. Deze ervaring zet ons aan tot bezinning en heeft consequenties voor ons begrip van de wereld en van onszelf en is daarmee een ervaring van inzicht. Het kritische aspect van de esthetica betreft de schoonheidservaring zelf. Zingeving kan dus haar bron hebben in een esthetische ervaring.
Invulling organizational aesthetic stimulus ‘gebouw’
Startpunt voor onderhavig sociaal wetenschappelijk onderzoek was de uitkomst van het promotieonderzoek van De Groot (2014) naar esthetische ervaringen van professionals in kennisorganisaties: in welke stimuli en in welke eigenschappen daarvan ervaren deze esthetische waarde in hun werk en de organisatie? In algemene bewoordingen werden 31 verschillende zogenoemde ‘organizational aesthetic stimuli’ (OAS) genoemd, waaronder de fysieke werkomgeving. 100% van De Groots respondenten benoemt het ‘gebouw (binnen en buiten)’ als een OAS, echter zonder dat deze nader wordt geconcretiseerd.
Verwachting
In onderhavig kwalitatief onderzoek is geprobeerd de OAS ‘gebouw’ nader in te vullen. De verwachting vanuit de literatuur was dat esthetische kwaliteiten van het kantoorgebouw esthetische ervaringen mogelijk maken voor mensen die daar werken, welke ervaring zingevend kan zijn en daarmee kan bijdragen aan zinvol werk en humanisering van de organisatie.
Diepte-interviews
Vanuit deze verwachting is in 10 diepte-interviews gezocht naar esthetische ervaringen van respondenten door middel van het kantoorgebouw waar zij werken: iets wat respondent verwondert, het onverwachte, het niet rationele of doelmatige, iets wat hem raakt op een voor hem tot dan toe onbekende wijze (een onverwachte emotie) en wat hem aanzet tot nadenken daarover.
Het betreft een verkennend onderzoek, met de casus Zuidpark centraal. Zuidpark is het uit eind jaren 60 daterende voormalige V&D hoofdkantoor en distributiecentrum dat in de financiële crisisjaren 2008/9 in oorspronkelijke staat niet verhuurbaar bleek. De toenmalige eigenaar heeft het herontwikkeld tot het huidige concept.
Conclusie
In het onderzoek is de relatie tussen esthetiek en zinvol werk geduid en in het begrip ‘humanisering’ ingekaderd, daarbij aansluitend bij voor de humanistiek belangrijke kernbegrippen ‘zingeving’ en ‘humanisering’. Uit de onderzoeksdata kan in algemene zin geconcludeerd worden dat kwaliteiten van kantoorgebouw Zuidpark en andere kantorencomplexen in de praktijk esthetische ervaringen mogelijk maken voor degenen die daar werken. Daarbij in het oog springende elementen zijn flexibiliteit, evenals de informele sfeer door onder andere inrichting en faciliteiten, die ongeplande ontmoetingen faciliteren.
| Date of Award | 1 Jan 2018 |
|---|
| Original language | American English |
|---|
| Supervisor | R. van Boeschoten (Supervisor) & G. C. Jacobs (Supervisor) |
|---|